Αξιολόγηση: μια συζήτηση που δεν έγινε ...

Γιάννης Ηλίας

ΠΕ11 ΚΦΑ

Όλοι όσοι παρακολουθήσαμε το σεμινάριο που υλοποιήθηκε στις 4/4/12 στη Λιβαδειά, για τους Καθηγητές Φυσικής Αγωγής της Βοιωτίας, μάλλον πήραμε μια ιδέα για το περιεχόμενο των νέων προγραμμάτων σπουδών και πώς αυτά συνδέονται ευθέως και εξόφθαλμα με την αναμενόμενη αξιολόγηση. Σ’ όλους όμως έμεινε έντονη η επίγευση/η αίσθηση πως δεν τέθηκαν καθόλου στη συζήτηση τα ΠΩΣ και κυρίως τα ΓΙΑΤΙ, των επιχειρούμενων αλλαγών.

Αυτά τ’ αναπάντητα ερωτήματα, οι ανολοκλήρωτες συζητήσεις στα "πηγαδάκια", αλλά και η παραδοχή των δύο σχολικών συμβούλων, [που στα πλαίσια των υπηρεσιακών καθηκόντων τους δεν ανέλυσαν περαιτέρω], ότι τα νέα [όπως άλλωστε και όλα] τα αναλυτικά προγράμματα έχουν συγκεκριμένη ιδεολογική χροιά και ανομολόγητες πολιτικές επιδιώξεις, αποτέλεσαν την αφορμή για το κείμενο που ακολουθεί.

Αφού τα προγράμματα έχουν [όπως προαναφέρθηκε] ιδεολογικό υπόβαθρο, ποιο είναι αυτό;

Το ιδεολογικό στίγμα της σχολής του Σικάγου, του Φρίντμαν, της μήτρας που γέννησε όλη τη νεοφιλελεύθερη θεωρία.

Και λοιπόν, τι σχέση έχει μ’ εμάς και την εκπαίδευση;

Αυτή η προσέγγιση αντιμετωπίζει την μόρφωση όχι σαν κοινωνικό αγαθό, αλλά σαν ατομικό δικαίωμα, το οποίο απολαμβάνει όποιος δύναται και απεμπλέκει το κράτος από την υποχρέωση να την παρέχει σ’ όλους τους πολίτες. Επιπλέον συνδέεται με συγκεκριμένες επιδιώξεις για την αλλαγή των προσανατολισμών του σχολείου και των συσχετισμών στο εσωτερικό του.

Έχουν εφαρμοστεί πουθενά αυτά, ή είναι θεωρίες;

Ναι, στη Νέα Ορλεάνη το 2005, μετά τον τυφώνα Κατρίνα, όπου ο Φρίντμαν υποστήριξε πως ο τυφώνας δεν συνιστά μόνο μια μεγάλη καταστροφή, αλλά και μια μοναδική ευκαιρία, για μια ριζική μεταρρύθμιση του εκπαιδευτικού συστήματος, πράγμα που με την απεριόριστη υποστήριξη του Μπους έγινε.

Ποια ήταν τ' αποτελέσματα και γιατί ν’ ασχοληθώ εγώ μ’ αυτά;

Από τα 123 δημόσια σχολεία της Λουϊζιάνας, σήμερα επαναλειτουργούν μόνο 31. Το δυνατό συνδικάτο των εκπαιδευτικών διαλύθηκε, κουρελιάστηκε κάθε μισθολογική σύμβαση και απολύθηκαν 4.700 από αυτούς. Ορισμένοι που ήταν ακόμη νέοι προσελήφθησαν και πάλι –με χαμηλότερο μισθό. Οι υποστηρικτές θριαμβολογούσαν: «η Κατρίνα επιτέλεσε σε μία μέρα ό,τι δεν κατάφεραν οι πολύχρονες προσπάθειες των  εκπαιδευτικών μεταρρυθμιστών στη Λουιζιάνα».

Και τι σχέση έχουν μ’ εμάς;

Για όλους εμάς αυτό που βιώνουμε σήμερα στην Ελλάδα, συνιστά μια καταστροφή, πρωτοφανή για τα παγκόσμια δεδομένα, σε καιρό «ειρήνης». Για τους νεοφιλελεύθερους όμως είναι μια ακόμη ευκαιρία να επαναλάβουν το εγχείρημα της Λουϊζιάνα.

Υπάρχουν κι άλλες ομοιότητες;

Ναι στο σημειολογικό επίπεδο: «Κανένα παιδί να μη μείνει πίσω», έλεγε το νεοφιλελεύθερης έμπνευσης σχέδιο για την «μεταρρύθμιση» του Μπους το 2002. Και το δικό μας Υπ. Παιδείας το υιοθέτησε παραλλάζοντάς το σε: «κανένα παιδί και κανένα σχολείο να μην μένει πίσω».

Πέρα απ’ τη σημειολογία, υπάρχουν ομοιότητες και στην ουσία;

Υπάρχουν κι είναι «καρμπόν»:

• Το «σπάσιμο» του ενιαίου προγράμματος με βάση τις «τοπικές ιδιαιτερότητες», που καταργεί τις ίσες ευκαιρίες στη μόρφωση.
• Η στοχοκεντρική λογική που μεταφέρθηκε άκριτα από το οικονομικό και επιχειρηματικό πεδίο στην εκπαίδευση.
• Η εργαλειακή και οικονομίστικη εκδοχή της  εκτίμησης κόστους-ωφέλειας, χωρίς καμία αναφορά στην κοινωνική αποτελεσματικότητα. Δεν είναι άλλωστε τυχαίο ότι σε πολλές χώρες η άκαμπτη εφαρμογή αυτού του κανόνα αποτέλεσε προνομιακό εργαλείο αποδόμησης του κοινωνικού κράτους και της δημόσιας εκπαίδευσης.
• Ο νεοτεϋλορισμός που τα διαπερνά, η υψηλού βαθμού γραφειοκρατικοποίηση του εκπαιδευτικού έργου και οι συνακόλουθοι μετρήσιμοι δείκτες ποιότητας και αποτελεσματικότητας. Τα διαπιστευτήρια δηλαδή για την αξιολόγηση του εκπαιδευτικού και μάλιστα με κριτήρια που εφαρμόζονται σ’ οποιοδήποτε καταναλωτικό προϊόν, με απώτερο σκοπό την «ικανοποίηση» του πελάτη μαθητή/ γονέα και το κέρδος.
• Η χειραγώγηση των εκπαιδευτικών και η απαίτηση να στρατευτούν ενεργητικά στις επιδιώξεις των «αγορών» και αξιακά στις αρχές του νεοφιλελευθερισμού.

Τι προέβλεπε η αμερικάνικη «μεταρρύθμιση»;

Το 2002 ψηφίστηκε ο σχετικός νόμος [NCLB], που είχε στόχο έως το 2014 το 100% των μαθητών να εμπεδώσουν την ύλη τους στα μαθηματικά και τη γλώσσα, πράγμα που θα το αποδείκνυαν σταθμισμένα τεστ, σε κάθε πολιτεία. Απαιτούσε τα σχολεία να εξετάζουν κάθε χρόνο τις επιδόσεις όλων των μαθητών τους από την Γ' τάξη του δημοτικού έως τη Β' Γυμνασίου.

Εφαρμόζεται ήδη δέκα χρόνια. Τι αποτελέσματα έχει;

Ως το 2008, το 35% των κρατικών σχολείων των ΗΠΑ ανήκαν πλέον στην κατηγορία των «αποτυχημένων σχολείων». Από το «Εθνικό Πρόγραμμα Αξιολόγησης της Προόδου στην Εκπαίδευση», αποδείχθηκε πως οι μαθητές της Β' γυμνασίου δεν παρουσίασαν την παραμικρή πρόοδο στο τεστ ανάγνωσης.

Η αξιολόγηση μετατράπηκε σε εφιάλτη. Τα κολέγια διαμαρτύρονταν για το επίπεδο των νέων εισακτέων τους, που είχαν μεγάλες ελλείψεις σε απολύτως στοιχειώδεις γνώσεις. Πολλά «καταστατικά σχολεία[1]» είχαν κι έχουν απίστευτα υψηλά ποσοστά μαθητικής διαρροής, (έως 50% ή και 60%).

Αυτοί που τα υποστήριξαν όλα αυτά τι λένε τώρα;

Η Diane Ravitch, διακεκριμένη Αμερικανίδα ιστορικός και θεωρητικός της εκπαίδευσης, που υπήρξε υποστηρικτής, σύμβουλος και υφυπουργός Παιδείας των Bush, σε άρθρο που δημοσιεύτηκε το 2010, στην εφημερίδα Wall Street Journal, τη ναυαρχίδα της παγκοσμιοποίησης και του νεοφιλελευθερισμού και είχε τίτλο: «Γιατί άλλαξα άποψη για την εκπαιδευτική μεταρρύθμιση», παραδέχεται με ειλικρίνεια:

«ο σημαντικότερος παράγοντας για τις χαμηλές εκπαιδευτικές επιδόσεις δεν είναι οι κακοί δάσκαλοι, αλλά η φτώχεια. Σήμερα πλέον δεν πιστεύω πια πως η αξιολόγηση ή η επιλογή σχολείου μπορούν να βελτιώσουν την ποιότητα της εκπαίδευσης, όπως είχαμε ελπίσει.

Αυτό που χρειαζόμαστε στην εκπαίδευση δεν είναι μια «αγορά», αλλά ένα συνεκτικό πρόγραμμα διδασκαλίας για όλα τα παιδιά.

Η εκπαιδευτική πολιτική που ακολουθούμε εξαπατά τους μαθητές όσον αφορά την πρόοδό τους και δημιουργεί ένα ιδιωτικό τομέα που προοπτικά θα υπονομεύσει τα κρατικά σχολεία, χωρίς να τα βελτιώσει.

Το σημαντικότερο όμως είναι πως δεν παράγουμε μια γενιά μαθητών με περισσότερες γνώσεις και καλύτερα προετοιμασμένους για τις ευθύνες που θα κληθούν να αναλάβουν ως πολίτες.

Και αυτός είναι ο λόγος που άλλαξα γνώμη για την πορεία της τρέχουσας εκπαιδευτικής μεταρρύθμισης».

Και μετά από αυτήν την αποτυχία, γιατί οι δικοί μας και το σύνολο των ευρωπαίων, θέλουν να εφαρμόσουν και μάλιστα άκριτα αυτό το πρόγραμμα;

Γιατί ο πραγματικός στόχος δεν είναι η βελτίωση της παρεχόμενης εκπαίδευσης, που ουδόλως τους ενδιαφέρει αν επιτεύχθηκε.

Ο πραγματικός στόχος είναι η απαξίωση και η χειραγώγηση των «τεμπέληδων» εκπαιδευτικών και η απόλυσή τους, σύμφωνα με τις μνημονιακές δεσμεύσεις. Είναι ακόμη η κατάργηση των ενιαίων προγραμμάτων σπουδών, που διασφαλίζουν ως ένα βαθμό τις ίσες ευκαιρίες στη μόρφωση, [τουλάχιστον όσον αφορά στην κρατική υποχρέωση], το κλείσιμο πολλών σχολείων, και εν τέλει η μείωση του κόστους λειτουργίας της δημόσιας εκπαίδευσης και η ιδιωτικοποίηση μέρους αυτής. Είναι το λεγόμενο «φθηνό» και πειθαρχημένο σχολείο κι αυτός ο στόχος επιτεύχθηκε στο ακέραιο όπου αυτά τα προγράμματα εφαρμόστηκαν. Αυτός λοιπόν είναι και ο λόγος που σκοπεύουν να εφαρμόσουν την ίδια συνταγή κι εδώ, για να επαναλάβουν τις ίδιες «επιτυχίες».

Κι εμείς τι κάνουμε;

Κατ’ αρχήν δεν πρέπει να «τσιμπήσουμε» στο ιδεολόγημα/την μπλόφα της «ποιότητας» και του «νέου σχολείου». Να σκίσουμε το παραβάν και να αποκαλύψουμε τους υποβολείς που αρθρώνουν αυτόν το λόγο και να στοχαστούμε κριτικά: «αυτοί που ρημάζουν τη ζωή και τα σχολειά μας, μοιράζοντας φωτοτυπίες αντί για βιβλία και φιλοδωρήματα αντί για μισθούς, το κάνουν για να τ’ αναβαθμίσουν, ή σκοπεύουν στις προαναφερόμενες επιτεύξεις/ επιτυχίες»;

Και μετά;

Από κει και πέρα δυο δρόμοι υπάρχουν:

• αυτός της υποταγής, όπου κάνουμε πως δεν καταλαβαίνουμε το διακύβευμα, και προσπαθούμε να αναρριχηθούμε στα top ten της αξιολόγησης, αδιαφορώντας για όσους τρώνε τη σκόνη μας, ώσπου να ‘ρθει η σειρά μας και να διαλυθούν - με τρόπο τραγικό - οι αυταπάτες, γιατί όπως λέει κι ο Μαρκόπουλος σ’ ένα του τραγούδι: «κι αυτός που σωπαίνει, θα πεθάνει»
• κι ο άλλος είναι αυτός της ενεργητικής αντίστασης μέσα απ’ το μάθημά μας και το σχολείο, αλλά και στο συλλογικό επίπεδο. Αποδομώντας τον κυρίαρχο λόγο και φέρνοντας στο προσκήνιο την Κοινωνική Αξιολόγηση, την επίτευξη δηλαδή των στόχων που προσιδιάζουν με το δημόσιο συμφέρον κι όχι το κέρδος. Έτσι [τεκμηριωμένα και συλλογικά] μπορούμε ν’ αυξήσουμε τη διαπραγματευτική ισχύ μας, σε όφελος του δημόσιου αγαθού της εκπαίδευσης.

Με όσους επιλέγουν την πρώτη διαδρομή, μάλλον εδώ οι δρόμοι μας χωρίζουν.

Μ’ αυτούς που θ’ αποφασίσουν ν’ ακολουθήσουν τη δεύτερη, ίσως μπορούμε να βρεθούμε κι από κοινού να διατυπώσουμε τα ΓΙΑΤΙ και τα ΠΩΣ της δικής μας της Κοινωνικής Πρότασης κι Αξιολόγησης, που μπορεί ενδεικτικά να περιλαμβάνει:

• την αναμόρφωση της σχολικής ζωής στην κατεύθυνση της χειραφέτησης των κοινωνικών δυνάμεων που δρουν εντός των πλαισίων της,
• την παραγωγή ενεργών πολιτών, κριτικά σκεπτόμενων κι όχι απασχολήσιμων πελατών,
• τη μορφωτική - παιδαγωγική ενίσχυση της εκπαιδευτικής πράξης, τη διαρκή επιστημονική ανανέωση του γνωστικού περιεχομένου, την ανάπτυξη, την ουσιαστική επιμόρφωση και υποκίνηση των εκπαιδευτικών
• την ενίσχυση του αισθήματος της κοινωνικής ευθύνης και την εμπέδωση του αισθήματος της δικαιοσύνης και αξιοκρατίας,
• την αναβάθμιση του δημόσιου σχολείου προς όφελος του λαού και του τόπου και τη βελτίωση των δομών, των υποδομών, του τρόπου οργάνωσης και καλής λειτουργίας του,
• τη συμμετοχή των εκπαιδευτικών στο σχεδιασμό και τη χάραξη της εκπαιδευτικής πολιτικής,
• την από-κομματικοποίηση και την απεξάρτηση της διαχείρισης του προσωπικού από ένα πολιτικό σύστημα πλήρως εθισμένο σε αναχρονιστικές νοοτροπίες και πελατειακές πρακτικές.

Λιβαδειά 4/4/2012

---

[1] Δημόσια σχολεία που λειτουργούν με ιδιωτικοοικονομικά κριτήρια.